Dokters van de Wereld gaat regelmatig voor Operatie Glimlach naar Sierra Leone. Daar werken we samen met het Masanga-ziekenhuis. Sindskort is het mogelijk om met behulp van een 3d-printer protheses te maken voor de mensen daar.

Merel van der Stelt studeert Technische Geneeskunde aan de Universiteit van Twente. Vanuit het 3D lab in het Radboudumc, onder leiding van Thomas Maal en Lars Brouwers en lokale ondersteuning van tropenarts Jonathan vas Nunes, deed zij tien weken onderzoek in het Masanga Ziekenhuis. In Masanga zijn veel patiënten met contracturen door bijvoorbeeld brandwonden. Ook zijn er veel patiënten die (een deel van) een ledemaat missen. Merel heeft in Sierra Leone onderzocht hoe 3D-printers ingezet kunnen worden voor mensen met dergelijke klachten. Met 3D-printers kunnen namelijk relatief makkelijk protheses of spalken worden gemaakt. In Sierra Leone zijn er onder andere door de jarenlange burgeroorlog veel mensen die een ledemaat missen. Ook wachten mensen vaak lang om naar het ziekenhuis te gaan. Deels door gebrek aan kennis (door de burgeroorlog, maar ook de ebola-crisis was er jarenlang geen onderwijs mogelijk), maar ook omdat een ziekenhuis vaak ver weg is of heel duur.

Merel: “Ik vind het heel belangrijk om te weten wat de patiënt nu echt wil. Voor mijn vertrek had ik het idee dat een prothese vooral functioneel moest zijn. Het verbaasde me best wel dat ze heel duidelijk willen dat de prothese zo esthetisch mogelijk is. Ze wilden vooral dat het eruit zag als een echte hand, bijvoorbeeld. Mensen schamen zich heel erg voor hun amputatie. Bij de eerste vrouw die ik geholpen heb, was haar hand tijdens de oorlog geamputeerd. Daar schaamde ze zich zo voor dat ze haar stompje altijd verborg en haar arm onder haar rok hield. Anders durfde ze niet naar buiten.” Merel heeft voor deze vrouw met behulp van haar 3D-printer een prothese gemaakt. De protheses die op deze manier gemaakt worden zijn minder complex dan de protheses die in Nederland gangbaar zijn. “Voor deze vrouw maakt haar prothese echt een wereld van verschil. Het geeft haar zelfvertrouwen en ze wordt er weer vrolijk van. In plaats van zich te schamen voor haar stompje, is ze nu trots en durfde ze weer naar buiten. En wilde ze juist graag haar prothese aan mensen laten zien. Het is eigenlijk maar een stom stukje plastic, maar je kunt er mensen zo ongelofelijk blij mee maken."

Prothese maken

Voordat de 3D-printer de prothese print, wordt iemands stomp met een handscanner gescand. Daarna scant Merel de goede arm of goede hand van iemand. “Dit laad je allemaal in in de computer, zodat je aan de hand van die scans een goed 3D-model van de prothese kunt maken. Je spiegelt als het ware de goede arm. Zo heeft iemand een op maat gemaakte prothese. Het plastic dat we gebruiken, PLA-plastic, laat ik smelten waardoor je het model laagje voor laagje kunt printen. In principe laat je dan gewoon het apparaat z’n werk doen. Gemiddeld duurt het 8 uur voordat je prothese is geprint. Als de elektriciteit niet uitvalt, tenminste.”

Kennis overdragen

“Ik was de eerste student die naar Masanga is gegaan. Aankomende zondag vertrekt een nieuwe student voor tien weken naar Sierra Leone. Tijdens dit project werken we zoveel mogelijk samen met de lokale bevolking. Zo heb ik bijvoorbeeld veel samengewerkt met de lokale fysiotherapeut Theroy. Hij kon mij veel leren over de kliniek en de cultuur in Sierra Leone. Vanuit mijn kant heb ik hem meegenomen in de wereld van het onderzoek doen en het maken van protheses met behulp van een 3D printer.

We willen uiteindelijk de lokale staf van het ziekenhuis opleiden, zodat zij zelf de protheses kunnen maken. Dan gaat het niet alleen om de prints zelf, maar ook om de scan en de wat complexere computerberekeningen. Daarnaast zorgen we voor een goede follow-up van de patiënten die een geprint medisch hulpmiddel hebben gekregen. We blijven de patiënten volgen. Op deze manier hopen we de patiënten te kunnen helpen als er iets kan verbeteren aan de protheses. En kunnen we de protheses verder doorontwikkelen. Het project wordt daarmee duurzamer, zodat nog meer mensen geholpen kunnen worden.

Als je iemand een prothese geeft en die persoon gaat daarna weer naar buiten en durft weer mee te doen in de samenleving, besef je hoe belangrijk die prothese is en wat een verschil het in iemands leven maakt.”

Bij vragen over dit artikel kun je mailen naar Lars Brouwers, arts-onderzoeker AIOS traumachirurgie bij het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ) en Radboudumc: l.brouwers@etz.nl.