Nederlandse zorg slecht toegankelijk voor niet-Europese arbeidsmigranten

Dokters van de Wereld ziet steeds meer arbeidsmigranten van buiten de Europese Unie, die tegen drempels aanlopen bij het krijgen van medische zorg. Deze mensen wonen en werken in Nederland, maar hebben geen geldige verblijfspapieren. 'Vaak wachten zij te lang met het zoeken van medische hulp, ook omdat ze denken dat ze nergens recht op hebben.'

Ook de artsen van Dokters van de Wereld zien steeds meer arbeidsmigranten uit niet-EU landen. Opvallend is de groep Braziliaanse arbeidsmigranten. Zo verdrievoudigde het aantal Braziliaanse patiënten op onze spreekuren het afgelopen jaar. De Arbeidsinspectie waarschuwt vandaag in een reportage van Nieuwsuur dat zij vaak te maken hebben met slechte werkomstandigheden en een groot risico lopen op uitbuiting.

‘De laatste jaren zien wij een sterke toename van Braziliaanse patiënten, vooral in Amsterdam’, bevestigt Lisa Vliegenthart, zorgcoördinator bij Dokters van de Wereld. ‘Vaak wachten zij te lang met het zoeken van medische hulp, omdat ze denken dat ze nergens recht op hebben. Dit leidt tot schrijnende situaties: eenvoudige gezondheidsproblemen kunnen zo uitgroeien tot ernstige medische complicaties.’

Gebrek aan kennis over rechten

Mensen zonder geldige verblijfspapieren worden ongedocumenteerd genoemd. Zonder documenten kunnen zij geen Nederlandse zorgverzekering afsluiten. Daarom denken veel mensen dat zij geen recht hebben op zorg. Toch hebben ook zij toegang tot basiszorg, zoals huisartsenzorg, spoedeisende hulp en verloskundige zorg. Via een vergoedingsregeling bij het CAK hoeven zij deze zorg niet zelf te betalen. 

Toch krijgen veel ongedocumenteerde mensen niet de zorg die ze nodig hebben, vaak doordat zij hun rechten niet kennen. Ook zorgverleners zijn hier lang niet altijd van op de hoogte. Dit leidt ertoe dat patiënten soms onterecht worden geweigerd bij zorginstellingen of met een onterecht hoge rekening naar huis worden gestuurd.

Toename sinds COVID

Veel Braziliaanse arbeidsmigranten in Nederland werken onder de radar, vaak onder kwetsbare omstandigheden. Ze verdienen vaak een inkomen, maar hebben vaak geen toegang tot of kennis over sociale voorzieningen en blijven onzichtbaar in het systeem. ‘Tijdens de COVID-pandemie verloren veel ongedocumenteerde Brazilianen hun werk en inkomen, waardoor medische zorg – die ze vaak zelf betaalden - voor velen onbetaalbaar werd. Sindsdien zien we een duidelijke stijging in het aantal Braziliaanse patiënten. De toenemende druk op de zorg en de verslechterde toegang tot medische hulp maken de situatie alleen maar nijpender’, zegt Vliegenthart.

Slachtoffers van mensenhandel

Vooral op het gebied van seksuele en reproductieve zorg is de vraag groot. Vooral op het gebied van seksuele en reproductieve zorg is de vraag groot. ‘Onderzoek en verhalen uit de gemeenschap wijzen erop dat een groot deel van de Brazilianen in Nederland als sekswerker werken. Zij zijn soms ook slachtoffer van mensenhandel. Dit kan de grote vraag naar anticonceptiezorg en toeleiding naar abortus verklaren’, zegt Vliegenthart. ‘Ik sprak laatst een vrouw die in een onmogelijke situatie zat: zonder inkomen, zonder zorgverzekering en met een ongewenste zwangerschap. We konden haar gelukkig helpen, maar dit laat zien hoe kwetsbaar deze groep is.’ 

Ook voor mensen met andere medische problemen heeft een gebrek aan (toegang tot) zorg ernstige gevolgen. Infecties blijven onbehandeld, chronische ziekten verergeren en psychische klachten stapelen zich op zonder beschikbare zorg.

Bezuinigingen op zorgvergoedingen

Terwijl de nood hoog is, wil de regering bezuinigen op de vergoedingen voor zorg aan onverzekerden. Dit treft regelingen zoals de Regeling onverzekerbare vreemdelingen (OVV-regeling) en de Subsidieregeling medisch noodzakelijke zorg voor onverzekerden (SOV-regeling). Deze bezuinigingen kunnen desastreuze gevolgen hebben voor duizenden mensen die nu al moeite hebben om medische hulp te krijgen.

‘Bezuinigen op deze vergoedingen is niet alleen inhumaan, maar ook financieel onverstandig’, stelt Jasper Kuipers, directeur van Dokters van de Wereld. ‘Als mensen geen toegang hebben tot preventieve en tijdige zorg, belanden ze uiteindelijk met ernstigere klachten in het ziekenhuis. Dat kost de samenleving uiteindelijk veel meer.’

Pleidooi voor structurele oplossingen

Dokters van de Wereld blijft zich inzetten voor deze groep, zowel in de spreekkamer als bij de politiek in Den Haag. Kuipers: ‘We pleiten voor een rechtvaardig zorgsysteem waarin niemand buiten de boot valt. We roepen de overheid op om bestaande vergoedingsregelingen te behouden en te investeren in toegankelijke zorg voor iedereen. Zorg is een mensenrecht, óók voor mensen zonder papieren.’