Afgelopen maandag reageerde de minister van VWS op de vragen die GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet eind september stelde n.a.v. een persbericht van Dokters van de Wereld. Dit bericht kopte met ‘8% van de Nederlandse vrouwen koopt geen anticonceptie uit geldgebrek’.
Een fundamenteel punt wat de minister aanroert is of anticonceptie een vorm van zorg is waarvoor de basisverzekering is bedoeld. Het voorkomen van zwangerschap gaat niet om zorg ter behandeling van een aandoening, er is geen sprake van een medische indicatie, en hoort dus niet thuis in de basisverzekering.
Deze redenering is niet nieuw. In 2011 werd anticonceptie (zoals de pil en het spiraaltje) voor de tweede keer uit het basispakket gehaald (voor vrouwen vanaf 21 jaar), op advies van het College voor Zorgverzekeringen. Argumenten: het voorkomen van een zwangerschap is niet hetzelfde als het voorkomen van een ziekte, en mensen kunnen anticonceptie heel goed zelf betalen.
Uit ons eigen onderzoek blijkt dat 8% van de vrouwen in Nederland in de afgelopen 10 jaar wel eens geen anticonceptie heeft gekocht uit geldgebrek. De pil is niet heel duur, maar voor sommige kwetsbare vrouwen blijkbaar toch nog té duur. Daarnaast is voor veel kwetsbare vrouwen de pil niet geschikt. Langdurige anticonceptie zoals een spiraaltje kan een veel betere oplossing zijn, maar betekent dat ineens een groot bedrag betaald moet worden. Zoals een abortusarts in 2016 al aankaartte: "Soms zijn het heel schrijnende gevallen. Als de spiraal gratis was geweest, had ik hem kunnen plaatsen en had ik haar zeker niet voor een tweede keer teruggezien."
"De pil is niet heel duur, maar voor sommige kwetsbare vrouwen blijkbaar toch nog té duur"
- Gerrianne Smits
Zwangerschap is inderdaad geen ziekte. Het reflecteert wel een beperkte visie op gezondheid; gezondheid is immers veel meer dan de afwezigheid van ziekte. Bovendien is het de vraag hoe deze argumentatie zich verhoudt tot het recht op gezondheid zoals vastgelegd in internationale verdragen.
Zo is internationaal overeengekomen en vastgelegd dat anticonceptie essentieel is voor het recht op de hoogst haalbare standaard van lichamelijke en geestelijke gezondheid. Mensen hebben recht op veilige, effectieve, geschikte en aanvaardbare methoden van family-planning en recht op keuzevrijheid hierin. Dit komt voort uit het door Nederland geratificeerde Internationaal Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten en is vastgelegd in de uitwerking van het recht op gezondheid.
Onze overheid heeft de verplichting dit recht op gezondheid te waarborgen door onder andere:
Het respecteren ervan: de overheid mag gelijke toegang tot preventieve, curatieve en palliatieve zorg voor niemand beperken, ook niet voor gevangenen of gearresteerden, minderheden, asielzoekers en ongedocumenteerde immigranten.Het verwezenlijken van dit recht: het nemen van actieve stappen om het ‘recht op gezondheid’ te realiseren.Als het dan niet in het basispakket thuishoort omdat zwangerschap geen ziekte is, dan zou de overheid op een andere manier moeten voorzien in een regeling die passende anticonceptie voor iedereen toegankelijk maakt. Zo niet, dan lijkt dit te botsen met het internationale recht op gezondheid.
Geschreven door Gerrianne Smits, onderzoeker bij Dokters van de Wereld
