Dokters van de Wereld publiceert vandaag samen met Amnesty International en Stichting LOS het rapport Opsluiten of beschermen? Kwetsbare mensen in vreemdelingendetentie in reactie op het wetsvoorstel Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring dat momenteel in behandeling is. Het betreft een wetsvoorstel dat rekening zou houden met de kwetsbaarheid van veel vreemdelingen en het detentieregime zou versoepelen. De organisaties concluderen in hun rapport dat het wetsvoorstel hier niet aan tegemoetkomt; er zijn onvoldoende waarborgen om te voorkomen dat kwetsbare mensen in vreemdelingendetentie worden geplaatst. Daarnaast lijkt vreemdelingendetentie nog steeds teveel op strafrechtelijke detentie met alle bijbehorende strafmaatregelen. De organisaties roepen politici en beleidsmakers dan ook op om kwetsbare vreemdelingen niet langer in vreemdelingendetentie te plaatsen maar uit te wijken naar alternatieve mogelijkheden.
Kwetsbare vreemdelingen in Nederlandse detentiecentra
In 2015 werden in Nederland 2330 mensen opgesloten in vreemdelingendetentie. Niet omdat zij een strafbaar feit hebben gepleegd, maar omdat zij geen recht op verblijf hebben en uitgezet moeten worden. Langdurige detentie is niet ongewoon. Ruim 130 mensen zaten langer dan zes maanden vast. Onder de mensen in vreemdelingendetentie bevinden zich veel kwetsbare mensen. Mensen zijn kwetsbaar als zij om wat voor reden dan ook, minder goed in staat zijn om op een gezonde manier om te gaan met negatieve gebeurtenissen. Voor hen is detentie extra zwaar. Natuurlijk is detentie voor iedereen moeilijk, en kan juist de detentie tot kwetsbaarheid leiden. Wij zien het in de medische dossiers, wij horen het van de mensen zelf en van mensen die hen kennen, dat de gezondheid van mensen naarmate de detentie langer duurt, verslechtert. Mensen krijgen ernstige psychische klachten , of reeds bestaande psychiatrische problematiek verslechtert. Ook lijden mensen meer onder hun lichamelijke aandoeningen, in een aantal gevallen verslechteren ook deze.
Mensen hebben geen enkele zeggenschap meer over hun dagelijks leven. Zelfs medicatie mogen zij niet in eigen beheer houden. Iemand die jarenlang zijn insuline zelf regelt en spuit, vindt zich in detentie ineens in de situatie dat hij afhankelijk is van een zorgverlener die hem door het luikje zijn insuline aanreikt. Iemand met vervelende klachten vanwege een allergie krijgt, ondanks dat zijn vriendin het direct naar het politiebureau brengt, zijn neusspray niet waar hij zoveel baat bij heeft. Iemand met klachten van krachtverlies in de ledematen en een scheef hangend gezicht die begrijpelijkerwijs heel angstig is, wordt opgesloten in zijn cel om half vijf 's middags en alleen gelaten met zijn angsten. Geen vertrouwd persoon die hem kan steunen, niemand die hij kan bellen. Mensen worden vastgehouden onder een gevangenisregime dat zeker net zo streng is als die van het strafrecht, en in enkele opzichten nog zwaarder is, omdat bijvoorbeeld niet gewerkt kan worden aan een toekomst.
Wetsvoorstel
Al jaren wordt uitgekeken naar een nieuwe wet. In deze wet zou onder andere vastgelegd worden dat het regime meer recht zou doen aan het karakter van vreemdelingendetentie, namelijk dat het geen strafrecht is, en er zou meer aandacht komen voor kwetsbare mensen. Wat dat eerste betreft is het wetsvoorstel wat er nu ligt, het wetsvoorstel Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring, erg teleurstellend. Grote delen vanuit de wet die het regime regelt voor strafrechtelijke detentie zijn overgenomen in dit wetsvoorstel. Zo ook de mogelijkheden om mensen in de isoleercel op te sluiten en met handboeien en broekstok aan naar en door een ziekenhuis te vervoeren. Een verbeterpunt is wel, dat mensen ook 's avonds nog enkele uren van hun cel af mogen. Hoewel er in het wetsvoorstel wel extra aandacht voor kwetsbare mensen wordt verlangd, worden er geen concrete verbeterpunten aangedragen en zeker is niet vastgelegd dat kwetsbare mensen niet in vreemdelingendetentie mogen komen, iets waar Dokters van de Wereld voor strijdt, en met haar Amnesty International en Stichting LOS – Meldpunt Vreemdelingendetentie, waarmee zij samen het rapport Opsluiten of beschermen? Kwetsbare mensen in vreemdelingendetentie heeft geschreven.
Dokters van de Wereld zet zich wereldwijd in voor het recht op gezondheidszorg voor iedereen. Dit betekent in de praktijk dat zij met name strijdt voor deze toegang voor de meest kwetsbare mensen, mensen die niet vanzelfsprekend deze toegang hebben. Wij werken vanuit de visie zoals deze ook is vastgelegd in internationale verdragen, namelijk dat iedereen recht heeft op het hoogst haalbare niveau van lichamelijke en geestelijke gezondheid. De overheid heeft de plicht dit recht te respecteren, te beschermen en waar te maken. Als er sprake is van ernstige gezondheidsproblematiek blijkt het binnen de setting van vreemdelingendetentie een behoorlijke uitdaging te zijn om tot passende gezondheidszorg te komen en de gezondheidsbelangen van de patiënt te waarborgen (zie hiervoor het rapport dat Dokters van de Wereld, Amnesty en Stichting LOS eerder schreven, Geketende zorg, Gezondheidszorgen in vreemdelingendetentie).
Dit samen met de overtuiging dat wij kwetsbare mensen moeten beschermen in plaats van hen op te sluiten, leidt tot onze oproep aan de overheid om geen kwetsbare mensen in vreemdelingendetentie te plaatsen. Speciale alternatieven voor vreemdelingendetentie moeten worden ontwikkeld die gericht zijn op kwetsbare mensen zodat zij met de noodzakelijke opvang en begeleiding kunnen worden vrijgelaten. Dit is mogelijk, zo blijkt uit het handboek voor alternatieven van de Internationale Detentie Coalitie.
Als tijdens detentie blijkt, dat mensen kwetsbaarheid ontwikkelen, moeten zij worden vrijgelaten. Een hulpmiddel hierbij is de ontwikkeling van een kwetsbaarheidstoets, waarmee kwetsbaarheid zo vroeg mogelijk kan worden herkend zodat detentie en onnodig lijden kunnen worden voorkomen. Oprechte individuele aandacht hierbij is onontbeerlijk om kwetsbare mensen te herkennen. Hierin zien wij ook een rol voor personeel en externe contacten zoals advocaten, belangenorganisaties en familieleden. Indien zij signaleren dat mensen kwetsbaar zijn, moet dit serieus worden opgepakt en onderzocht. Als dan toch beslist wordt dat het noodzakelijk is iemand op te sluiten, pleiten wij voor een regime met zo min mogelijk beperkingen en beheersmaatregelen. Het zijn ook deze beperkingen en maatregelen die zo'n impact hebben en zeer regelmatig de gezondheidsbelangen van mensen schaden. Wij willen geen strafmaatregelen meer zoals isolatie, wij willen liever helemaal geen afzonderingsmaatregelen, alleen als het echt niet anders kan en indien in overeenstemming met de richtlijnen die gelden binnen de geestelijke gezondheidszorg. Vernederende beheersmaatregelen zoals visitatie en geboeid vervoer door het ziekenhuis, zouden tot het verleden moeten gaan behoren.
Voor de samenvatting van het rapport 'Opsluiten of beschermen? Kwetsbare mensen in vreemdelingendetentie' klik hier.
For the English summary of the report 'To confine or to protect? Vulnerable people in immigration detention" click here.
