Deze week behandelt het Europees Octrooibureau in München een rechtszaak die op maart 2017 door verschillende NGO’s en organisaties in 17 landen werd aangespannen tegen een onterecht octrooi van het Amerikaanse farmaceutische bedrijf Gilead Sciences. Dit octrooi geeft Gilead in Europa de mogelijkheid exorbitante prijzen te vragen voor het belangrijkste geneesmiddel tegen hepatitis C, sofosbuvir. De organisaties Dokters van de Wereld, Artsen Zonder Grenzen en Just Treatment zijn enkele organisaties die patiënten en zorgverstrekkers vertegenwoordigen bij het aanvechten van de geldigheid van het octrooi op sofosbuvir. Zij doen dit op grond van het feit dat het niet voldoet aan de vereisten om vanuit juridisch of wetenschappelijk perspectief een octrooieerbare uitvinding te zijn.
Monopolie aanvechten
De NGO’s* hebben er vandaag bij het Europees Octrooibureau (EOB) op aangedrongen zijn besluit om Gilead dit monopolie te geven, te heroverwegen. Het EOB zal op 13 en 14 september een openbare hoorzitting houden om een beslissing te nemen in deze zaak. Als het octrooi succesvol wordt aangevochten dan betekent dit een belangrijke stap in de richting van de productie en invoer van betaalbare generieke versies van sofosbuvir in Europa. Hierdoor kunnen de gezondheidszorgstelsels in heel Europa gevrijwaard worden van de onrechtmatige financiële lasten door de buitensporige prijzen voor dit geneesmiddel. De extreem hoge prijzen in Europa van nieuwere geneesmiddelen tegen hepatitis C, de zogenaamde direct werkzame antivirale middelen (DAA's - direct-acting antivirals), hebben maatschappelijke organisaties ertoe aangezet de monopoliestatus en de legitimiteit van dergelijke octrooien te onderzoeken en vervolgens aan te vechten.
"Ik heb drie vreselijk lange jaren moeten wachten om toegang te krijgen tot het cruciale orale geneesmiddel tegen hepatitis C, sofosbuvir", zegt Clare Groves, patiëntwoordvoerder van Just Treatment. Zij moest voor haar behandeling en genezing aankloppen bij de nationale gezondheidszorg in het Verenigd Koninkrijk, die zich genoodzaakt zag de levering van het geneesmiddel te rantsoeneren vanwege zijn hoge prijs. "Ik kreeg van mijn arts herhaaldelijk te horen dat ik ziek ben, maar niet ziek genoeg om in aanmerking te komen voor de behandeling in het kader van het volksgezondheidsprogramma. Ik wil niet dat andere mensen sofosbuvir wordt ontzegd omdat de prijs zo buitensporig is, dus zal ik blijven vechten voor hun toegang tot dit middel tegen hepatitis C."
Honderduizenden sterfgevallen
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) schat dat in de Europese regio 15 miljoen mensen - ongeveer één op 50 - chronisch aan hepatitis C lijden, met jaarlijks ongeveer 112.500 sterfgevallen door leverkanker en levercirrose tot gevolg. De komst van DAA-geneesmiddelen, die een veiligere, kortere en doeltreffender behandeling bieden in vergelijking met oudere behandelingen, betekende een belangrijke doorbraak in de behandeling van de ziekte, met genezingscijfers boven 90%, tegenover ongeveer 50% vroeger. Sofosbuvir vormt de ruggengraat van de meeste combinatiebehandelingen voor hepatitis C, maar de toegang tot deze nieuwere behandelingen blijft wereldwijd zeer beperkt vanwege de hoge prijzen, waardoor in vele landen overheden en zorgverstrekkers zich genoodzaakt zien de behandeling te rantsoeneren en de toegang te beperken tot mensen in een gevorderd stadium van de ziekte.
Exorbitante prijzen
Gilead rekent in Europa maar liefst € 43.000 voor een 12 weken durende behandeling met sofosbuvir voor één persoon. In landen waar het geneesmiddel niet gepatenteerd is, heeft de concurrentie tussen generische producenten ondertussen de prijs van sofosbuvir doen dalen tot amper € 52 voor dezelfde behandeling. Studies hebben aangetoond dat de productie van het geneesmiddel ongeveer € 0,50 per dagelijkse pil kost.
Hoewel de hoge prijzen van geneesmiddelen in veel delen van de wereld een bekend probleem zijn, hebben de recente buitensporige prijzen van DAA's Europa voor het eerst gewezen op de gevolgen die monopolies hebben voor zowel de budgetten voor gezondheidszorg als voor de toegang van mensen tot veel andere essentiële geneesmiddelen. In verschillende landen zijn er juridische klachten ingediend tegen octrooien op sofosbuvir en andere DAA's, en in Egypte, China en Oekraïne zijn reeds belangrijke octrooien op sofosbuvir geweigerd. In andere landen, waaronder Argentinië, Brazilië, India, Rusland en Thailand, is het nog wachten op een beslissing.
*Andere organisaties die zich verzetten tegen het octrooi zijn onder meer: European Public Health Alliance (EU-breed); Salud Por Derecho (Spanje); AIDES (Frankrijk); Praksis (Griekenland); en Access to Medicines Ireland.
