Al jaren komt de toegenomen agressie tegen personeel met een publieke taak in het nieuws. Zo berichtte de krant afgelopen weekend nog over geweldsincidenten in Detentiecentrum Rotterdam. Het is goed dat hier aandacht voor is. Een veilig leef- en werkklimaat in zorginstellingen en in instituties waar mensen vastzitten, zoals detentiecentra, is van wezenlijk belang voor goede zorg. Zowel voor de mensen die er verblijven als voor het personeel. Vanwege de grote impact van geweld voor de slachtoffers ervan, hopen wij dat deze aandacht leidt tot verstandige en humane oplossingen.
Dokters van de Wereld heeft de afgelopen jaren de drie detentiecentra en het centrum voor forensische psychiatrie bezocht waar mensen in vreemdelingendetentie verblijven. Wij spraken er met personeel en mensen die er verblijven. Vanuit ervaringen in de ggz en de forensische psychiatrie weten we dat meer repressie bij mensen met probleemgedrag juist averechts werkt. Wat wel werkt, zijn bijvoorbeeld het in contact blijven met de patiënt en zeven dagen per week zinvolle dagbesteding.
Vreemdelingendetentie is geen strafrechtelijke sanctie. Mensen zitten er niet als straf omdat ze zich schuldig hebben gemaakt aan criminaliteit, maar omdat zij geen verblijfsrecht hebben en beschikbaar moeten zijn voor hun uitzetting. Het gaat om mensen met uiteenlopende achtergronden, zoals arbeidsmigranten, slachtoffers van mensenhandel, uitgeprocedeerde asielzoekers of mensen die zonder dit formeel te regelen naar Nederland zijn gekomen voor familiehereniging of de liefde.
De meeste mensen in het detentiecentrum gedragen zich normaal en willen niets met de geweldsincidenten te maken hebben. Wij maken ons grote zorgen om mensen in vreemdelingendetentie. Het strenge regime en het ontnemen van hun autonomie heeft een grote impact op de gezondheid van deze vaak toch al kwetsbare mensen. Alleen al in de eerste helft van 2018 zaten 300 mensen langer dan 3 maanden in vreemdelingendetentie, van wie zeker 60 langer dan 6 maanden. Dokters van de Wereld onderzocht elf dossiers van mensen die hulp hadden gevraagd. Hun leeftijd varieerde van 18 tot 71 jaar. Tien van deze mensen bleken al voorafgaand aan de detentie medisch kwetsbaar. Zeven mensen kwamen tijdens de detentie in een isoleercel terecht. Hier maken wij ons zorgen over. Er is nu geen grondige kwetsbaarheidsanalyse voorafgaand aan detentie. Die zou er wel moeten komen.
Een van de mensen waar Dokters van de Wereld recent mee sprak, zit nu al bijna 5 maanden in eenzame opsluiting. Vanwege eerdere fysieke bedreigingen door een celgenoot, durft hij zijn cel niet met iemand anders te delen en weigert hij een meerpersoonscel. Daarvoor wordt hij gestraft met eenzame opsluiting. Drieëntwintig uur per dag achter een dichte deur, zonder TV. Twee keer is hij in hongerstaking geweest. Lees zijn uitgebreide verhaal hieronder.
We roepen politici op te zoeken naar manieren om het risico op ingrijpende incidenten te voorkomen zonder dat een hele groep gestraft wordt voor het wangedrag van een minderheid. Voordat er maatregelen genomen worden, zou eerst onderzocht moeten worden wat er precies speelt. Was de invoering van het beheersregime nodig omdat er meer mensen met probleemgedrag zijn, of leidde het strengere regime tot meer probleemgedrag? Was het wel nodig om in 2018 bijna 4000 mensen op te sluiten, waaronder (heel) kwetsbare mensen? Zijn er geen minder ingrijpende alternatieven voorhanden? Want al is het opsluiten van mensen een gelegitimeerde maatregel, het blijft een vorm van geweld.
Casus
Eenzame opsluiting
Ali zit bijna 5 maanden in eenzame opsluiting. Tijdens zijn eerste detentie is hij fysiek bedreigd door zijn celgenoot. Het gebeurde op een moment dat de celdeur afgesloten was. Hij kon geen kant op. Nog altijd leeft hij met de angst dat dit hem nog een keer gebeurt en weigert daarom verblijf in een meerpersoonscel. “Ik ben heel sociaal, maar je moet mij niet meer samen met iemand achter een afgesloten deur zetten”, licht hij toe. Tijdens zijn tweede detentie kreeg hij om deze reden een eenpersoonscel. Ditmaal kiest het detentiecentrum voor repressie. Als straf voor deze weigering zit hij nu al maanden in eenzame opsluiting. Drieëntwintig uur per dag achter een dichte deur. Als extra straf is de televisie weggehaald. Hij voelt zich overal van afgesloten. Hij houdt van geschiedenisboeken en non-fictie, en van het nieuws, maar hij heeft nergens toegang toe. Hij voelt zich zo machteloos. Om toch nog het gevoel te hebben ergens invloed op te kunnen uitoefenen, doet hij soms dingen die hij normaal nooit zou doen. Zo is hij twee keer in hongerstaking geweest. Ook heeft hij met zijn eigen ontlasting gegooid. Hiervoor werd hij gestraft met twee weken strafcel, maar dat gaf hem een goed gevoel. Hij wist immers waarom hij daar zat en vond het terecht dat hij werd gestraft. Maar dat de weigering van de meerpersoonscel leidt tot maanden durende isolatie, daarvan wordt hij helemaal gek. Zeker ’s avonds komen de tranen.
Wat doet Dokters van de Wereld?
Al jaren pleit Dokters van de Wereld er voor dat gezondheid een belangrijke rol gaat spelen voor politici en beleidsmakers in wetgeving rondom vreemdelingendetentie en in de uitvoering ervan. Wij werken hierin samen met Stichting LOS – Meldpunt Vreemdelingendetentie en Amnesty International. Gezamenlijk brachten wij meerdere rapporten en notities uit.
Geketende Zorg. Gezondheidszorg in vreemdelingendetentie (2014).
Isolatie in vreemdelingendetentie (2015).Opsluiten of beschermen? Kwetsbare mensen in vreemdelingendetentie (2016).
Brand in het Detentiecentrum Rotterdam (2016).
`Een ongezonde wet’. Gezondheidszorgen & Wet terugkeer en vreemdelingenbewaring (2018)