“Gezondheidszorg zonder daarvoor te hoeven knokken: dat is een privilege”

Na haar afgewezen asielverzoek, koos de Colombiaanse Darly voor een leven zonder papieren. 'Maar wat zou er nu gebeuren als ik een dokter nodig had, een ongeluk kreeg, medicijnen nodig had? Gelukkig kwam ik al snel terecht bij Dokters van de Wereld.'

Moordaanslag

'Het was een klap in mijn gezicht. Na vier lange jaren gaf de rechter nu haar definitieve antwoord: mijn broer en ik kregen geen asiel in Nederland. Opeens waren er nog maar twee opties: terug naar Colombia of in Nederland blijven en leven in de marge van de maatschappij: in de illegaliteit.'

In 2016 vluchtte Darly Fernandes (33) samen met haar zwaargewonde broer uit Colombia. Tijdens een aanslag op zijn leven verloor Daniel Esteban, politiek activist, zijn been, arm en ogen. Hij moest zo snel mogelijk weg uit zijn land. In die heftige periode stond voor Darly één ding vast: ze zou geen moment van haar broers zijde wijken.

Samen kwamen ze naar Nederland, het land waar hun vader al sinds hun vroege jeugd woonde. 'Ik was acht toen mijn vader als arbeidsmigrant naar Nederland verhuisde', vertelt Darly. 'Dat is heel normaal in Latijns-Amerika. Terwijl mijn vader ons vanuit Nederland financieel onderhield, groeiden mijn broer en ik op bij onze moeder en oma en opa.'

Schaduwleven

Terug naar het moment in de rechtbank. Het was uitgesloten dat haar broer naar Colombia zou terugkeren, vertelt Darly. Want hoewel de IND van mening was dat Daniel simpelweg op de verkeerde plek en tijd was, wisten zij wel beter: de aanslag was een gerichte daad. Dat het voor Darly moeilijk zou worden om een verblijfsvergunning te krijgen had ze verwacht, maar dat Daniels asielverzoek werd afgewezen was voor iedereen een schok. Maar ook nu gold dat ze haar broer nooit alleen zou laten. Daarnaast had Darly in die vier jaar met pijn en moeite een leven opgebouwd: 'Ik had werk, vrienden gemaakt en had na al die jaren weer een vader. Dat kon ik niet opgeven. Instanties legde ons de risico’s uit van een leven in de illegaliteit, maar daarna besloten mijn broer en ik: we blijven hier.'

'Nu ja, zo makkelijk is het niet, hoor', voegt ze daar direct aan toe. 'Zolang je in de asielprocedure zit besta je nog, maar nu leefden we officieel buiten het systeem. En leven zonder papieren betekent dat je altijd op je hoede bent, bang om opgepakt te worden, in een deportatiecentrum te belanden. Bovendien, wat zou er gebeuren als ik een dokter nodig had, een ongeluk kreeg, medicijnen nodig had?'

Dokters van de Wereld

Het duurde niet lang voordat Darly tegen het medische vraagstuk aanliep. Ze wilde graag anticonceptie blijven gebruiken, maar met het salaris wat ze in de horeca verdiende kon ze dat nauwelijks betalen. Het was het Wereldhuis die haar naar Dokters van de Wereld verwees.

Darly: 'Ik klopte aan bij Dokters van de Wereld en zat even later tegenover een vrouw die mij alle informatie gaf die ik nodig had. "Maak je geen zorgen", zei ze. "Bij ons kun je iedere maand gratis de prikpil komen halen." Dat was direct een grote zorg minder. Ook vroeg ik haar wat er zou gebeuren als ik problemen met mijn gezondheid zou krijgen. Ze vertelde dat ik allereerst een huisarts moest zien te vinden die me aan boord wilde nemen. Dat ik het recht had om geholpen te worden, ook in het ziekenhuis, omdat er een regeling was die het CAK heet waar artsen een beroep op kunnen doen. "Het moeilijke is," zei ze, "om mensen te vinden die zowel geïnformeerd genoeg als bereid zijn om die extra stappen voor je te nemen."'

Missie: huisarts vinden

Darly wist nu wat haar te doen stond. Eenmaal thuis mailde ze vijf huisartsen bij haar in de buurt met de vraag of ze patiënt mocht worden in hun praktijk. Bij één bleek ze welkom. Darly: 'Ik was haar eerste ongedocumenteerde patiënt dus ze wist niet hoe de zorg voor mij geregeld was. Ik vertelde haar alles wat Dokters van de Wereld aan mij had verteld. "Ik realiseer me dat het voor jou wel wat extra administratie met zich meebrengt", zei ik, maar die zorgen wuifde ze weg. "We gaan dit gewoon regelen", zei ze. Ik ben haar nog altijd zo dankbaar.' Ze lacht. 'En drie maanden nadat ik een huisarts had gleed ik uit in de sneeuw en brak ik mijn knie.'

Vier jaar lang leefde Darly zonder papieren, maar een jaar geleden kreeg ze een partnervisum toegekend. Ze 'bestaat' weer. 'Het privilege van een leven zonder angst, gezondheidszorg zonder daarvoor te hoeven knokken en weer kunnen reizen: dat is iets wat ik jaren niet heb gekend. Nu heb ik mezelf aardig kunnen redden; door de talen die ik spreek, het netwerk dat ik had, de adviezen die ik kreeg. Dat is voor veel andere ongedocumenteerde mensen echt anders.'

Helaas heeft Daniel nog altijd geen verblijfsvergunning. Darly en haar vader zijn inmiddels een petitie gestart. 'Gelukkig is ook Daniel sterk en veerkrachtig, maar ik ben pas écht zonder zorgen als ook mijn broer hier mag zijn.'