Steeds meer patiënten verkeren financieel in zwaar weer, ziet huisarts Shakib Sana in zijn praktijk. Het gevolg: mensen mijden zorg of stellen die uit met alle gevolgen van dien. Het gaat de huisarts aan het hart. 'Er zit een zekere onrechtvaardigheid in onze maatschappij.'
Naar het Kruidvat
Hij ziet ze steeds vaker in zijn spreekkamer: patiënten die het hoofd nauwelijks nog boven water kunnen houden. 'Als huisarts sta ik dan met mijn rug tegen de muur. Voor deze mensen speelt maar één vraag: lukt het me om deze maand weer rond te komen?'
Niet de zorg, maar geld is daarom steeds vaker het onderwerp van gesprek in zijn praktijk. Noodgedwongen worden patiënten selectief in de zorg die ze nodig hebben, legt hij uit. Waardoor hij wel een ontstekingsremmer voorschrijft, maar de noodzakelijke maagbeschermer op verzoek van de patiënt maar achterwege laat. '"Die kan ik toch niet betalen, dokter." Ik probeer altijd mee te denken en verwijs mensen soms naar het Kruidvat. Daar koop je maagbeschermers in een lagere dosis en weliswaar zonder professionele medicatiecontrole, maar twintig euro in de apotheek of zeven euro bij het Kruidvat is voor veel patiënten een enorm verschil.'
Vochtige huizen
De groep met weinig bestaanszekerheid is groot, groeiend en zeer gemêleerd, volgens Sana. Zo spreekt hij patiënten die wel een baan hebben, maar door hun minimumloon alsnog niet rondkomen. Maar hij ziet ook tweeverdieners worstelen en mensen die nét buiten de toeslagen vallen. Patiënten die tijdens zijn huisbezoeken in een vochtig huis met hun jas aan op de bank zitten, omdat ze de energierekening niet langer kunnen betalen.
'Het zijn deze mensen die zorg gaan uitstellen of de boot afhouden als het gaat om specialistische zorg. Laatst zag ik een jonge man met een abces. Ik regelde een afspraak bij de chirurg voor hem, toen hij me vroeg of de afspraak over het jaar heen getild kon worden. Vanwege de kans op infectie is dat gevaarlijk, legde ik uit. Toen bleek dat hij een hoog eigen risico had afgesloten in ruil voor een lagere zorgpremie. "Ik neem het risico op een infectie, maar heb nu simpelweg geen 850 euro paraat", zei hij.'
De vraag is of het eigen risico niet tot méér specialistische zorg leidt. Bovendien gebeurt vaak het tegenovergestelde: wanneer het eigen risico op is, denken veel patiënten 'recht' te hebben op een behandeling
Ongelijke basis
Het eigen risico is ooit ingesteld als zorgdrempel: het moest ervoor zorgen dat mensen niet onnodig naar de dokter gaan. 'Toch is het de vraag of het eigen risico uiteindelijk niet tot méér specialistische zorg leidt', stelt Sana. 'Bovendien zie ik vaak het omgekeerde gebeuren: wanneer het eigen risico op is, hebben veel patiënten het idee dat ze "recht" hebben op de behandeling die ze op dat moment voor ogen hebben. Het is dan lastig uitleggen dat ik de voorgestelde MRI nog echt niet nodig vindt.'
Hoewel hij blij is dat bestaanszekerheid hoog op de politieke agenda staat, pleit Sana voor een andere aanpak. Het is de inkomensongelijkheid die hij als grootste probleem ziet in de samenleving. 'Nederland heeft goede sociale voorzieningen maar dat zijn lapmiddelen, waarmee we mensen nog niet de mogelijkheid geven hun leven écht op te bouwen. Bovendien, of je nou een inkomen boven de 60.000 euro hebt of moet rondkomen van een minimumloon: iedereen krijgt kinderbijslag, energietoeslag, kinderopvangtoeslag. Het maakt de ongelijkheid alleen maar groter.'
Geen rust in het hoofd
Sana constateert een zekere onrechtvaardigheid in onze maatschappij. 'Neem mijn beroep. Ik werk binnenshuis, met mijn hersenen en ga rond 67 jaar met pensioen. Net als mijn patiënt die zijn hele leven buiten met zijn lijf werkt en op zijn zestigste al kampt met een kapotte rug, knieën en longklachten. Naar verwachting zal ook zijn eigen risico ieder jaar snel op zijn.'
Volgens diverse onderzoeken gaat weinig bestaanszekerheid hand in hand met het verlies van gezondheid. Zolang dit niet wordt aangepakt, ligt een gezonde samenleving ver in het verschiet, stelt Sana. 'Alleen met een voldoende basis kunnen mensen voorzichtig naar de toekomst kijken. Maken zij zich wat minder zorgen, krijgen wat meer rust. Het is die afwezigheid van rust die ik vaak zie in mijn spreekkamer.
Ik vertel dit niet omdat ik mij als arts in het politieke debat wil roeren, ik vertel dit omdat het tweede lid van mijn artseneed stelt dat ik voor de zieken zal zorgen, maar óók gezondheid zal bevorderen.'
