Een groeiend aantal mensen stelt medische behandelingen uit of gaat zelfs helemaal niet naar de dokter, omdat ze het eigen risico van zorgkosten niet (meer) kunnen betalen. Het eigen risico zorgt in Nederland voor zorgongelijkheid. Dokters van de Wereld pleit daarom voor afschaffing van het eigen risico.
Niet naar de dokter
Dokters van de Wereld biedt medische zorg aan mensen die slecht toegang hebben tot gezondheidszorg. Naar aanleiding van signalen van onze huisartsen dat een groeiend aantal mensen in Nederland zorg mijdt omdat ze het eigen risico niet kunnen betalen, vroegen we patiënten en hulpverleners om hun ervaringen hierover te delen in ons zwartboek. De verhalen die we binnenkregen laten zien dat veel mensen behandelingen uitstellen of zelfs helemaal niet naar de dokter gaan omdat ze het geld voor het eigen risico niet kunnen missen.
Ook uit onderzoek en enquêtes blijkt dat patiënten zorg mijden vanwege het eigen risico.[1] Daarnaast stijgt het aantal mensen dat in armoede leeft,[2] waardoor steeds meer mensen zorg zullen mijden uit angst voor een hoge rekening.
In de praktijk zien wij dat mensen wel naar de huisarts gaan omdat dit niet onder het eigen risico valt, maar afzien van vervolgzorg, voortijdig stoppen met een behandeling of besluiten medicatie niet op te halen in de apotheek. Dit is zorgwekkend en leidt tot gezondheidsschade voor de patiënt en op de langere termijn ook tot hogere, specialistische zorgkosten.
Recente peilingen laten zien dat bijna de helft van de Nederlanders bang is om de stijgende zorgpremie niet meer te kunnen betalen.[3] |Ook maakt het merendeel zich zorgen dat gezondheidszorg in Nederland steeds slechter toegankelijk wordt, ook vanwege het eigen risico.[4] Het eigen risico is een drempel geworden die mensen ervan weerhoudt de zorg te krijgen die ze nodig hebben.
Mensen in een kwetsbare positie – zoals mensen met een minimuminkomen – worden hard geraakt door het eigen risico, terwijl zij vaak de meeste zorg nodig hebben. Dit is omdat zij minder geld hebben om gezond te leven of beperkt toegang genieten tot informatie over het krijgen van zorg. Hierdoor draagt het eigen risico bij aan ongelijkheid tussen gezonde en zieke mensen.
Het eigen risico is niet sociaal en niet solidair omdat mensen die meer zorg nodig hebben – waaronder chronisch zieke mensen – hun eigen risico direct kwijt zijn aan het begin van het jaar. Het eigen risico benadeelt mensen met lage inkomens of chronische ziektes harder, terwijl gezonde mensen of mensen met hogere inkomens hier minder last van ondervinden.
Achtergrond eigen risico
Het eigen risico is ingevoerd als zorgdrempel: om te voorkomen dat mensen overmatig of onnodige zorg gebruiken, zodat de druk op ons zorgsysteem vermindert en de zorg betaalbaar blijft. Maar ook uit solidariteit: iedereen betaalt mee om de zorg betaalbaar te houden.
In de praktijk blijkt het eigen risico echter een te grote en drastische drempel te zijn, omdat veel mensen door de kosten afzien van zorg, terwijl ze die zorg wel nodig hebben. Deze ontwikkeling neemt toe door de inflatie en toenemende ongelijkheidsverschillen.
Veel stakeholders – waaronder zorgverzekeraars, patiëntenverenigingen en medische beroepskoepels – zijn het erover eens dat het huidige systeem niet werkt. Het eigen risico blijkt ook niet effectief: het leidt niet tot lagere zorgkosten, terwijl dit het belangrijkste doel van het eigen risico is.
Wat wil Dokters van de Wereld?
Iedereen moet naar de dokter kunnen, wie je ook bent en waar je ook vandaan komt. Door het eigen risico is dit voor steeds meer mensen in Nederland niet vanzelfsprekend. Wij constateren dat financiële drempels in de zorg niet werken. Betaalbare zorg mag niet worden gecreëerd over de ruggen van mensen met chronische ziektes of mensen met een kleine portemonnee. Daarom moet het eigen risico worden afgeschaft of radicaal worden hervormd.
Hoe zorgen we ervoor dat zorg toch betaalbaar blijft?
Allereerst pleit Dokters van de Wereld voor afschaffing van de mogelijkheid om het eigen risico te verhogen in ruil voor korting op de zorgverzekeringspremie. Door dit systeem kunnen gezonde mensen (vaker hoger opgeleid en met een hoger inkomen waardoor zij gezonder kunnen leven) ervoor kiezen om minder bij te dragen. Dit is onrechtvaardig en bovendien loopt de zorgsector hier ook veel geld mis, juist van mensen die het wel kunnen betalen.
Korte- en langetermijnoplossingen
Voor mensen met lage inkomens drukt het eigen risico veel meer op het besteedbaar inkomen dan voor mensen met midden- en hoge inkomens. Daarom pleit Dokters van de Wereld op korte termijn voor een eigen risico op basis van inkomen en op de lange termijn voor afschaffing van het eigen risico.
Een zorgstelsel zonder financiële drempels is toegankelijk voor iedereen, en een toegankelijk zorgsysteem zorgt ervoor dat iedereen naar de dokter kan en ziektebeelden op tijd worden geconstateerd. Hoe eerder behandelingen plaatsvinden, hoe goedkoper en beheersbaarder deze zijn.
Dokters van de Wereld pleit daarnaast voor structurele inzet op preventie en maatschappelijke voorlichting over zorg, met specifieke aandacht voor groepen met een gezondheidsachterstand en lage inkomens.
Zorgongelijkheid moet worden tegengaan door een betaalbaar en toegankelijk zorgstelsel voor iedereen, niet door het creëren van financiële drempels.
Bronnen:
[1] Medisch contact – Eigen risico leidt tot mijden van zorg
[2] CPB: zonder nieuwe ingrepen neemt de armoede in Nederland toe
[3] Independer – Bijna helft Nederlanders is bang stijgende zorgpremie niet meer te kunnen betalen
