Bijna de helft van de Amsterdamse huisartsen geeft aan soms een ongedocumenteerde patiënt te weigeren en bijna 1 op de 5 huisartsenpraktijken hanteert een maximum aantal ongedocumenteerde patiënten. Dat zijn enkele van de opvallende conclusies van een onderzoek in opdracht van Dokters van de Wereld naar de toegankelijkheid van huisartsenzorg voor ongedocumenteerden in Amsterdam.
Dokters van de Wereld signaleert al jarenlang hardnekkige toegangsproblemen bij huisartsen voor mensen zonder verblijfspapieren in bepaalde steden en wijken, terwijl ze daar wel, net als iedere andere inwoner in Nederland, recht op hebben. Jasper Kuipers, directeur van Dokters van de Wereld: “Het is schrijnend dat ongedocumenteerde personen soms zo moeilijk bij een huisarts terecht kunnen, terwijl zij dat zo hard nodig hebben. Mensen zonder geldige verblijfspapieren zijn relatief kwetsbaar, door bijvoorbeeld opgelopen trauma’s en onzekere leefomstandigheden. De overheid zou het voortouw moeten nemen om samen met de huisartsen ervoor te zorgen dat iedereen op tijd huisartszorg kan krijgen. Uitstel van zorg kan namelijk leiden tot behandelingen die ingrijpender én duurder zijn, wat voor de patiënt zelf en de samenleving als geheel nadelig is.”
Het onderzoek, dat in opdracht van Dokters van de Wereld werd uitgevoerd onder huisartspraktijken in Amsterdam, bevestigt het beeld van een moeizame toegang. Omdat een deel van de praktijken patiënten weigert, komen zij niet of verlaat in zorg. Vaak verlenen vrijwilligers of maatschappelijke organisaties tussentijds hulp, maar dat is geen structurele oplossing.
Onderzoek Amsterdamse huisartsen
Tussen februari en maart 2021 zijn schriftelijke enquêtes uitgezet onder 96 praktijken in Amsterdam, waarvan er 34 zijn ingevuld en meegenomen in de analyse. Het blijkt dat veel praktijken belemmeringen ervaren, bijvoorbeeld onduidelijkheid over en een te ingewikkelde administratieve afhandeling van de CAK-regeling. Via deze regeling kunnen zorgverleners (het grootste deel) van eventueel onbetaalde rekeningen declareren. Daarnaast zorgen de taalbarrière en een te hoge werkdruk voor toegangsproblemen.
Slechts 8% van de ondervraagde huisartspraktijken zegt geen enkel probleem te ervaren bij het verlenen van zorg aan ongedocumenteerden.41% van de respondenten besluit soms om een ongedocumenteerde patiënt te weigeren18% van de praktijken ontzegt bewust de toegang door een maximum aantal in te stellen voor patiënten die ongedocumenteerde zijn.Bij 31% vormt de taalbarrière een groot probleem.30% van de praktijken geeft aan dat doorverwijzing naar specialistische vervolgzorg een probleem is.Ongeveer een kwart van de respondenten geeft aan meer informatie nodig te hebben over de regeling die door het CAK wordt uitgevoerd.Eenzelfde deel (25%) zegt een makkelijker administratief systeem bij het CAK te willen, voor het afhandelen van deze declaraties.87% geeft aan dat toegangsproblemen voor ongedocumenteerden niet aan een individuele praktijk ligt, maar een ‘collectief probleem’ is, dat aangepakt zou moeten worden door partijen als VWS of de LHV.Hulpverlening
Dokters van de Wereld biedt al ruim 16 jaar hulp aan mensen zonder verblijfspapieren via medische spreekuren op laagdrempelige locaties en in de Zorgbus, een telefonische helpdesk en groepsvoorlichting. Bovendien worden zorgverleners geïnformeerd over de mogelijkheden van het verlenen van zorg aan deze groep. Daarnaast zijn specifieke spreekuren opgezet voor psychosociale ondersteuning en seksuele en reproductieve gezondheid (voorlichting over anticonceptie, zwangerschap, soa’s, en toegeleiding naar abortus).
De afgelopen jaren blijkt het steeds moeilijker om een huisarts te vinden die een ongedocumenteerde patiënt wil aannemen. Onze medische vrijwilligers zijn in Amsterdam soms uren aan het rondbellen voor een afspraak. Ook in Den Haag zien we steeds meer weigeringen van praktijken, net als in Amsterdam omdat sommige een maximum aantal ongedocumenteerden hanteren of het declareren bij het CAK als ingewikkeld ervaren.
Annette Hoogerbrugge, coördinator Zorgrecht-programma: “We zien ons genoodzaakt om de medische zorg die we al jarenlang geven, steeds verder uit te breiden, omdat de zorgvragen complex zijn en een huisarts vaak niet snel gevonden kan worden. Zo schrijven we zelf bepaalde medicijnen voor en verwijzen naar specialistische zorg.”
Het onderzoek onder Amsterdamse huisartspraktijken geeft inzicht in de barrières en daardoor ook in mogelijke oplossingen. Zo kan meer informatie over specifieke regelingen, een eenvoudiger declaratie systeem, taalondersteuning en een betere verdeling van ongedocumenteerde patiënten onder huisartspraktijken al veel verbeteren. Afgelopen voorjaar heeft Dokters van de Wereld in Amsterdam het initiatief genomen om met enkele gezondheidscentra, de Kruispost en de LHV-Kring Amsterdam/Almere, afspraken te maken voor een betere spreiding van patiënten zonder verblijfsstatus. Dit is een mooie en hoopvolle ontwikkeling en we monitoren of de toegang hierdoor gaat verbeteren.
