De zorg aan asielzoekers in de meeste crisisnoodopvanglocaties is onvoldoende. Mensen verblijven maandenlang op een locatie die eigenlijk voor slechts een paar dagen opvang geschikt is. Zorgverleners worden niet in staat gesteld om de juiste zorg te leveren, waardoor de toegang tot- en kwaliteit van de gezondheidszorg op deze locaties ondermaats is. Dat stellen onderzoekers van Dokters van de Wereld, Pharos en het Nederlandse Rode Kruis, in het rapport Zorgen in tijden van crisis dat op 20 juni (Wereldvluchtelingendag) is aangeboden aan de Tweede Kamer.
Op dit moment leven circa 7.000 mensen in de crisisnoodopvang. Deze locaties zijn bedoeld om mensen maximaal een week een tijdelijke verblijfplek te bieden. In de praktijk leven mensen er maandenlang dicht op elkaar, met veel onzekerheid over hun toekomst.
Extra belasting op zorgverleners
De zorgverleners op de crisisnoodopvanglocaties waarschuwen dat door het ontbreken van gedegen medische screening zorgbehoeftes niet op tijd worden gesignaleerd. Dat leidt tot het risico dat mensen uit beeld raken. Verwijzingen naar specialistische zorg en medische overplaatsingen van crisisnoodopvang naar een asielzoekerscentrum verlopen niet altijd goed. Hierdoor krijgen mensen niet tijdig de benodigde zorg en kan de gezondheid van mensen verslechteren. Dit is niet alleen risicovol voor de patiënt, maar is ook een extra belasting van de zorgverleners op de opvanglocaties.
Maandenlang in sporthal
De onderzoekers concluderen dat het ongezond is voor mensen om maandenlang in de crisisnoodopvang te verblijven. Slechte huisvesting, gebrek aan privacy en eindeloos wachten: het draagt bij aan een slechtere gezondheid. Realiteit is dat mensen maandenlang verblijven in sporthallen en andere panden die hierop niet zijn ingericht, met onvoldoende wc’s en douches voor het aantal mensen dat er verblijft. Daarnaast kampen veel bewoners met psychische klachten als gevolg van levensgevaarlijke vluchtroutes of oorlog in het land van herkomst. Met deze klachten verblijven zij in ruimtes die enkel gescheiden met lakens zijn, waardoor mensen slecht slapen. Er is overdag weinig te doen. Mensen mogen niet werken of zelfs vrijwilligerswerk doen, veel kinderen gaan niet naar school. Daar komt de onzekerheid over de asielprocedure nog bovenop. Opgeteld leidt dit tot serieuze gezondheidsrisico’s voor de bewoners van crisisnoodopvanglocaties.
Zorg verlenen onder moeilijke omstandigheden
De zorgverleners rond de crisisnoodopvang worden zwaar op de proef gesteld. Net als veel locatiepersoneel zetten zij zich met hart en ziel in enige toegang tot zorg te bieden, terwijl tegelijkertijd de crisisnoodopvang als opvangvorm de gezondheid van bewoners ondermijnt. Zorgverleners doen wat ze kunnen en willen te allen tijde mensen de noodzakelijke hulp verlenen, maar ze werken onder moeilijke omstandigheden. Zij ervaren regelmatig onduidelijkheid over welke zorg ze wel en niet kunnen bieden.
Recht op zorg
Bewoners in crisisnoodopvanglocaties hebben recht op volledige eerstelijnszorg en dezelfde toegang-, kwaliteit- en continuïteit van zorg die andere nieuwkomers in Nederland hebben. Daar is op dit moment geen sprake van, blijkt uit het onderzoek van het Rode Kruis, Dokters van de Wereld en Pharos. Hoewel de crisisnoodopvang tijdelijk is, moet de zorg verbeterd worden en er moet meer duidelijkheid komen over minimale eisen waaraan die opvang tenminste moet voldoen. Zorg- en hulpverleners moeten de benodigde handvatten krijgen om goede zorg te leveren, zo stellen de onderzoekers. Ze pleiten onder meer voor toegang tot elektronische patiëntendossiers, trainingen in het werken met de doelgroep, tolkenvoorzieningen en goed uitgeruste spreekkamers.
Onderzoeksopzet
Voor dit kwalitatieve onderzoek zijn tussen januari en mei 2023 meer dan 130 bewoners op 9 crisisnoodopvanglocaties, tientallen zorgverleners, 13 locatiemanagers en 11 beleidsmakers geïnterviewd.
