Dagboek Nicole Faithfull – Haydom
9 juni – Sterren van Tanzania
Het is 7.00 uur ‘s ochtends als ik een Whatsapp-berichtje van Jan ontvang, anesthesioloog uit het team. Hij is al vroeg op pad gegaan, had een lange autorit en wilde niet te laat op Schiphol aankomen. Dus bijna tijd voor mij om ook richting Schiphol te gaan. Stilletjes naar Schiphol vertrekken met twee kleine kinderen (vijf en zeven jaar) is onmogelijk, dus word ik kinderliedjes zingend met de auto door mijn man en twee kids om 7.30 uur naar Schiphol gebracht. Ik krijg nog wat kleine kadootjes en tekeningen van de kids mee en een hele warme knuffel. Hierna vliegen we na een soepele incheck en douanecontrole met zijn drieën (Jan, Paul - chirurg van het brandwondencentrum en ikzelf) met een half uur vertraging, in acht uur naar Kilimanjaro airport. Dit kleine vliegveld ligt in het Noorden van Tanzania, 45 kilometer van Arusha.
Na wat oponthoud voor het inklaren van medische materialen, wacht buiten op de airport een vrolijke Tanzaniaanse taxichauffeur met een vriend van hem ons op, waarna we vervolgens anderhalf uur over de donkere onverlichte hoofdweg van Tanzania naar de basis van Flying Medical Service (FMS) rijden. Dit wordt deze week mijn eerste overnachtingsplek op Afrikaanse bodem.
Zittend op de achterbank tussen Jan en Paul wat verhalen uitwisselend over onszelf, kijk ik door de autoramen de donkere nacht van Tanzania in. Onze missie is nu echt van start en ik besef me dat ik heel ver weg ben van huis, met mensen die ik nu nog niet ken, maar dat we binnenkort een hele bijzondere ervaring samen hebben opgedaan.
Eindelijk slapen
Rond 23.00 uur lokale tijd (1 uur later dan in Nederland) stappen we uit de taxi en staren met zijn allen naar de fantastische sterrenhemel van het zuidelijk halfrond! Duizenden sterren, in het holst van de nacht. Met uitleg van Pat Patten, de oprichter van FMS, bestuderen we het Zuiderkruis en de Melkweg. Wat een fijne afsluiting van de reis hier naartoe. Moe en zeer voldaan stap ik op nacht één in een schoon opgemaakt stapelbed.
10 juni – Bushlanding in Haydom
Dag 2 in Tanzania; Nicole en team onderweg naar Haydom.
Kwetterende vogeltjes zijn mijn wekker, het is een prachtige ochtend. Ik stap de kamer uit en snuif de frisse lucht op, het voelt lekker met korte mouwen. Het is rond de 20 graden, zonnig en helder. Ik heb direct fantastisch uitzicht op Mount Meru (vulkaan van 4566 meter hoog) en voel een enorme rust. Pat maakt scrambled eggs voor ons en twee uur later dan gepland rijden we met Pat en de piloot in opleiding (Laurence) naar Arusha airport. Hier vandaan gaan we naar Haydom, 255 kilometer van Arusha vandaan. Dit is minimaal vijf uur rijden met de auto. Maar wij gaan niet met de auto, maar met een kleine Chessna! Hoog boven het Tanzaniaanse landschap kijk ik uit op de ongerepte natuur, zoekend naar olifanten die als stippen zichtbaar zijn op de grond. Maar ik zie ze niet. Wel prachtige meren en groen gebergte.
Na een uurtje vliegen, waarbij Haydom bijna in zicht komt, vertelt Laurence dat ze één keer laag over de landingsbaan zal vliegen, dan een rondje maakt en vervolgens zal landen. Ik heb niet nagedacht hoe het vliegveld van Haydom eruit zal zien en begrijp ook niet waarom ze eerst laag over wil vliegen, maar een paar minuten later weet ik het... We maken een bushlanding! De landingsbaan van Haydom kent nog geen asfalt, maar alleen bruine zandgrond, gras en stenen. Maar ook geiten of mensen of wat dan ook zouden zomaar op de landingsbaan kunnen lopen. Ik zie allemaal zingende kinderen op blote voeten en... hé? Ik zie ook twee witte gezichten naast de landingsbaan. Even moet ik focussen, maar dan zie ik het goed. Het zijn Joop en Matthijs, onze medisch coördinator en de chirurg van ons team, die een week eerder vanuit Nederland naar Haydom zijn vertrokken. Wat een fantastisch welkom!
Aankomst in Haydom
Haydom
Ik stap uit het vliegtuig en weet nu nog niet dat ik deze landingsbaan de komende week vaker zal betreden; het Haydom Lutheran Hospital is om de hoek. Een prachtig groot terrein direct aan het dorp, met verschillende klinische afdelingen, 420 bedden, 630 medewerkers, een onderzoeksafdeling, opleiding voor gezondheidswetenschappen en verpleging en verschillende community based programma’s.
Het is fijn dat het team nu compleet is en direct gaan we aan de slag. Aan een grote ronde tafel, buiten onder een rieten dak vertellen Joop en Matthijs alles over de eerste week en wat er komende week op de planning staat. Maar dit kan natuurlijk niet zonder een traditioneel warme lunch met Westerse invloeden; rijst met vlees en een tomaat-komkommersalade en sinaasappelparten als toetje. We sluiten de dag af met een etentje in the best restaurant in town, The Two Sisters, met één tafel, die voor ons gereserveerd is. Om 22.00 uur kruip ik onder mijn klamboe en val in een diepe slaap.
11 juni – Kakkerlakken en schorpioenen
6.45 uur: mijn wekker gaat. Ik kijk door mijn klamboe de kamer rond. Een ruime kamer, met twee twijfelaars, een bureau, twee stoelen en een tv. Waarvan ik niet weet of die eigenlijk werkt. Ik spring de badkamer in. Ben vergeten de geiser aan te zetten, dus deze ochtend wordt het een frisse koude douche. Mijn garderobe, welke anders is dan thuis, bestaat uit veelal een lange rok, in ieder geval bedekte benen en blouses met lange mouwen. De gemiddelde Tanzaniaanse dresscode. We hebben allen aparte kamers naast elkaar in twee losse gebouwen, met tegenover ons de eetzaal. Ontbijten doen we iedere dag gezamenlijk om 7.00 uur. Het eerste interessante diertje kom ik tegen op de hordeur naar de eetzaal. Een schorpioen! Dit doet me beseffen dat we echt in Afrika zitten. Dus enige voorzichtigheid, bij het instappen in je schoenen, is niet overbodig.
Tijdens het ontbijt bespreken we het OK-schema en eten een wit bolletje pindakaas of pap voor de liefhebber. Om 7.30 uur start de ‘doktersmeeting’ aan een hele lange tafel in de bibliotheek, waar alle artsen binnendruppelen, terwijl de overdracht van de nacht plaatsvindt. Aan het hoofd van de tafel zit Dr. Nuwass, het hoofd van het ziekenhuis, en twee afdelingshoofden. Ik vind het moeilijk om de gesprekken goed te volgen, het is even inkomen in het Tanzaniaans Engels en de snelheid waarmee ze praten.
Lezing compartimentsyndroom
Leren over het 'compartimentsyndroom van het onderbeen' in het Tanzaniaans Engels is iets wat ik ook nog niet eerder heb meegemaakt. Iedere dag na de doktersmeeting is er een lezing voor de lokale medewerkers. Vandaag doet dr. George de lezing. Hij wordt tijdens de missie opgeleid door onze chirurgen. Na de lezing sta ik om 8.15 uur geheel onverwachts met een microfoon in mijn hand mezelf voor te stellen voor een overvolle kerk, kijkend in de ogen van wel 100 verpleegkundigen gekleed in een roze uniform. Naast mij staan Jan en Paul. We worden geïntroduceerd en welkom geheten door dr. Nuwass. Een traditie als je als bezoeker in Haydom Lutheran Hospital bent.
Lezing dokter Mugisha
De dag vliegt voorbij. Samen met de medisch coördinator ga ik handenschuddend van meeting naar meeting, terwijl ik de korte routes door het ziekenhuis leer. Om 12.00 uur brengen we een kleine snack (bananen, Noorse wafels en water) bij het chirurgische team. Het is hard doorwerken voor de chirurgen. Ze werken op twee OK's tegelijk. Zij kunnen de OK niet verlaten en nemen thee en een snack tussendoor.
Ik houd in de middag kantoor onder een boom. Aan het einde van de dag is er een kindje, David van 3,5 jaar oud, aangekomen bij het ziekenhuis. Hij heeft oude brandwonden aan zijn beide handjes. Paul doet de screening om te zien hoe de functionaliteit nu is en of een operatie zinvol en mogelijk is. En ja! David gaan we opereren deze week, we kunnen hem op de laatste dag nog inplannen op het OK-programma.
In de avond eten we chipsi mayai (frietjes in eieren gebakken) en bonen. Insectloos mijn bedje instappen zit er niet in vanavond, zeker niet na het zien van een paar rondkruipende kakkerlakken op de rand van mijn bed. Lang leve mijn klamboe!
12 juni – Rondje Mount Haydom en landingsbaan..
5.30 uur: de hanen kraaien en de honden en duiven zijn ook al wakker als ik mijn ogen opendoe. Ik blijf nog even liggen luisteren naar alle dierengeluiden en kruip dan onder mijn klamboe vandaan. Vandaag zal ik een dag op de OK staan. Ik zal wat foto´s en filmpjes maken tijdens de operaties. Vanochtend worden twee meisjes geopereerd, van vijf en vijftien jaar oud. Beiden zijn in het vuur terechtgekomen en hebben daardoor ernstige vergroeiingen. Tijdens de operaties opereert een non mee, Sr. Avelina, een gedreven dame die heel graag wil leren van onze chirurgen. Tijdens de operaties zuigt ze als een spons alle informatie op. Ze is nu voor de tweede keer aanwezig tijdens een missie. Heel mooi om te zien, hoe zij on the job getraind wordt door Paul. De operaties zijn ingrijpend, zeker als je zoals ik niet gewend bent om op de OK te staan, maar zo bijzonder om te zien.
Joggen over de langdingsbaan
Rondje Mount Haydom! We hebben het er al een aantal dagen over, maar zie ik dat zitten, hardlopen in 25 graden, op 1800 meter hoogte rond Mount Haydom? Aan het einde van de dag ga ik de uitdaging aan, want misschien ren ik eind september ook de ‘Damloop by night’ voor Dokters van de Wereld, dus dit is een mooie test van mijn fitheid. Maar ik start rustig op de landingsbaan! Onderweg in het dorp hangen er direct kinderen aan mijn hand, springend en meerennend van enthousiasme. Hardlopende muzungu’s (blanken) zijn ze wel gewend in Haydom. Er komen veel blanke mensen zoals artsen, coassistenten en stagiaires. Met de prachtige uitzichten en strakblauwe lucht gaat het hardlopen eigenlijk best soepel. We besluiten om toch door te joggen na de landingsbaan en het rondje Mount Haydom aan te gaan. Hardlopend richting de ondergaande zon, heuvel af en op, bereiken we na 8 kilometer het dorpje weer. Wat een prachtige loop, dit doe ik graag nog een keer deze week!
Rond 19.00 uur eten we samen een hapje, evalueren de dag en spreken de volgende dag door. Als ik een paar uur later onder mijn klamboe kruip om nog even kort in dit dagboek te schrijven, hoor ik in de verte het geroep van een hyena. Daarna val ik in slaap.
13 juni – Anna met een hazenlip
Sinds dag één hebben we geen Whatsapp. Wat een gemis! Ik wil heel graag het thuisfront en mijn collega’s foto’s sturen en een verhaal. Maar vandaag hebben we één punt op het ziekenhuisterrein gevonden, precies bij het gebouw onder het raam van de directeur en daar is Whatsapp! Hoera! Vandaag is ook de grote dag dat we een officiële rondleiding door het ziekenhuis krijgen van het hoofd van de afdeling chirurgie. Een rondleiding tot aan de autowerkplaats aan toe, waar tussen de tractoren en auto’s duizenden uien en aardappelen op de grond uitgestald liggen.
Anna Elihuruma
Vandaag is het ook een grote dag voor de tweejarige Anna. Dit meisje is geboren met een schisis (hazenlip). Sinds haar geboorte wordt ze uitgesloten door haar directe omgeving. Familie en ouders vinden het erg moeilijk en hebben het gevoel dat ze gestraft zijn. De moeder vertelt: “toen Anna geboren werd schrokken we heel erg. We hadden het niet verwacht en vinden het heel moeilijk. Anna werd gek aangekeken en niemand wilde haar vasthouden. Ik weet niet waarom we zo gestraft zijn, we hebben niets verkeerd gedaan”. Anna wordt als eerste patiëntje vandaag geopereerd en ze zit samen met haar vader en oma gespannen te wachten voor de OK-afdeling. We begroeten ze nog even en spreken af dat we na de operatie weer langs zullen komen.
Net voor de lunch (een heerlijke groentesoep) hebben we een goede meeting met de directeur over de samenwerking de komende drie jaar. Aan het einde van de dag geeft Matthijs een interessante lezing over verschillende technieken voor wound closure, maar de dag is daarna nog niet klaar. Na een lange meeting tot 18.30 uur, sluiten we de dag af aan dezelfde tafel bij The Two Sisters, waar we op uitnodiging van de directeur met veertien man uitgebreid ‘ugali’ (lokale maismeelpap) eten. Om 23.30 uur na wederom een drukke dag met veel indrukken, sluit ik langzaam mijn ogen.
14 juni – David met brandwonden
Vandaag zien we David met zijn vader Samson, die leraar Engels is op een basisschool. We gaan met ze praten over wat er met David gebeurd is. Ze wonen in Babati, 156 kilometer bij Haydom vandaan. De vader vertelt: “via Whatsapp heb ik gehoord dat Dokters van de Wereld in Haydom brandwonden opereert en dat we langs konden komen.” David is met zijn 3,5 jaar een actief jongetje, die vol energie over een boomstam heen springt en in het rond aan het schieten is met een stokje.
David op schoot bij zijn papa
Hij vervolgt: “David is twee jaar geleden tijdens het buitenspelen met een vriendje, terwijl hij achter een bal aan rende, met zijn beide voetjes in een smeulend vuurtje gestapt en hij heeft toen ook zijn handjes op de grond gezet. Het was verschrikkelijk, David schreeuwde het uit van de pijn. We hebben de wonden wekenlang ingesmeerd met crème en schoongemaakt. We hopen als David geopereerd is dat hij zijn rechterhandje beter kan gebruiken en dat hij kan leren schrijven.” De vader laat ons zien hoe de brandwonden er uitzien. De vingers van Davids rechterhand zijn krom en vergroeid en zijn linkerhand is een klompje. De voetjes en tenen zijn verbrand en deels aan elkaar vastgegroeid door littekens. “Gelukkig kan David nog prima lopen, springen en rennen”, zegt de vader. David wordt morgen geopereerd aan zijn rechterhand. De linkerhand zal waarschijnlijk bij een volgende missie geopereerd worden. Omdat Samson meer dan 1000 kilometer bij zijn zoon vandaan woont (David woont bij zijn oma) en niet in oktober bij de volgende missie met David langs kan komen, zullen we hun waarschijnlijk volgend jaar juni weer ontmoeten.
Vandaag is het ook de laatste dag voor Sr. Avelina. Morgen gaat ze terug naar Korogwe (twaalf uur reizen met het ov), naar het district hospital, waar ze als enige chirurg werkzaam is. Tijdens de volgende missie in oktober zal ze er weer zijn. Wat een prachtige vrouw!
15 juni – Hyena geroep
De laatste dag van de missie, dus ook de laatste dag om te opereren. De dag is flink volgepland: zeven operaties staan op de lijst. En dat terwijl het een public holiday is vandaag en veel lokale collega’s vrij zijn. Dit vernam ik vanochtend vroeg. Het is het einde van de ramadan (vastenmaand in het islamitische geloof). Het einde van de ramadan is meestal na 29 of 30 dagen, dit is afhankelijk van de zichtbaarheid van de sikkel van de nieuwe maan. Als de maan zichtbaar is, is de ramadan afgelopen en dit wordt gevierd met Id al fitr (Suikerfeest). Zo was onze laatste overvol geplande vrijdag voor ons team een vrij onverwachtse vrije dag. Maar toch kan er vandaag op twee OK’s gewerkt worden en zijn de collega’s van het ziekenhuis zo begaan en hardwerkend dat ze volop meedraaien.
David staat als eerste op het OK-programma. Welke vroeg start, nog voordat wij klaar zijn met onze laatste meeting met Dr. Nuwass (die we in alle vroegte gepland hadden om 7.00 uur). Dus ik mis David en Samson net om nog even succes te wensen. De rest van de dag bestaat uit allerlei laatste regelzaken. Ik zoek de deelname aan de lezingen uit en schrijf namen op onze officiële certificaten. Morgen is namelijk de traditionele certificaatuitreiking gepland. Dat is de uitreiking aan alle lokale collega’s die mee hebben gedraaid tijdens OK en degenen die de lezingen hebben bijgewoond. Ik schiet de laatste foto’s en filmpjes en ga nog een keer langs bij Anna. Van mijn dochter heb ik een klein oranje knuffelmuisje meegekregen, die ik aan een kindje mocht uitdelen. Deze ga ik aan Anna geven.
Kampvuur op de laatste avond van de missie
Anna weet niet wat ze met de oranje muis moet. Haar ouders stimuleren haar het aan te pakken, maar Anna durft niet. Knuffels zijn onbekend voor Anna. Ik leg uit dat de muis van mijn dochter komt en na het laten zien van een foto van mijn dochter en het maken van piepgeluiden pakt Anna het muisje aan.
Aan het einde van de dag is er nog tijd over om Mount Haydom echt te bekimmen! Zittend bovenop een rots kijkend op Mount Hanang, het dorp en de prachtige bruine zandstraten, snuif ik de Tanzaniaanse lucht op, wat een heerlijk moment, wat een (innerlijke) rust. Als afsluiter van de week zit ik ’s avonds met het team rond een heerlijk kampvuur, onder de wederom prachtige sterrenhemel met het gehuil van hyena’s op de achtergond.
16 juni - Certificaatuitreiking
De dag van vertrek is net als iedere dag weer heerlijk zonnig en warm. En om 7.45 uur ga ik de uitdaging met drie medestanders nog één keer aan. Rondje Mount Haydom. Langs lemen hutjes, kindjes die korte stukjes meerennen, twee ezels met wagen en twee kleine kinderen die watertonnen vervoeren. Heuveltje op en heuveltje af. De zon gaat langzaam omhoog en het wordt steeds warmer. Als ik na 50 minuten nogal verhit terugkom, duik ik onder een koele douche. Wat een heerlijke start van de dag!
De chirurgen lopen nog de laatste visiteronde, voor overdracht van de patiënten, waar ook de fysiotherapie in meeloopt. Ik zie Anna liggen in haar bed, slapend, met muis boven haar hoofd. David ligt ook te slapen. Hij heeft een onrustige nacht gehad zegt Samson. “Hij had pijn, maar heeft gelukkig pijnstilling gekregen en kon toen goed slapen.” Zijn vader is blij dat de operatie achter de rug is. Paul geeft Samson ook nog een laatste hand en dan gaan we verder. We zien veel kinderen en ouders. We delen ballonnen uit, wat de kinderen een grote glimlach geeft.
Om 13.00 uur staat het niet onbelangrijke event, de certificaatuitreiking, te gebeuren. We zijn in totaal met 40 man. Iedereen heeft zich in zijn beste kleding gehesen en de keuken heeft een zeer uitgebreide lunch gemaakt. Er worden mooie speeches van waardering gehouden en ieder van ons team krijgt van het ziekenhuis een mooi aandenken mee. Ik krijg een mooie Tanzaniaanse doek en kleurrijke armband en er volgen heel veel knuffels en handdrukken. Het was een mooie, maar ook heel intensieve missie en iedereen is ook weer blij om terug naar Nederland te gaan.
Om 15.30 uur stijgen we op van de ‘joggingsbaan’ en worden de gebouwen van het ziekenhuis steeds kleiner. Haydom, tot oktober. Dan zullen we er weer zijn!
Het hele team van de missie in juni 2018
