“Onze rol is mensen het gevoel geven dat ze geholpen en gezien worden”
Pride Amsterdam bestaat dit jaar 25 jaar. In die tijd is het uitgegroeid tot een wereldberoemd evenement dat honderdduizenden bezoekers trekt. Je zou denken dat de emancipatie van lesbiennes, homo’s, biseksuelen, transgenders en interseksuelen (lhbtiq+) inmiddels vergevorderd zal zijn. Dat valt tegen, in zeventig landen is homoseksualiteit nog steeds strafbaar en in elf landen kun je zelfs de doodstraf krijgen voor je geaardheid. Ook in Nederland voelen lhbtiq+’ers zich tegenwoordig regelmatig niet geaccepteerd en onveilig. Het meest recente voorbeeld daarvan is de mishandeling van de 14-jarige Frederique uit Amstelveen. Haar belagers wilde weten of ze een jongen of een meisje was. Toen ze dat niet wilde zeggen omdat het volgens haar niet uitmaakt wat je bent, werd ze in elkaar geslagen. Een schokkende gebeurtenis en een signaal van een groeiende tendens van onverdraagzaamheid ten aanzien van anderszijn in onze samenleving.
Het Dokters van de Wereld-logo heeft tijdens Pride de kleuren van de regenboog lhbtiq+ vlag. In ons werk komen wij regelmatig lhbtiq+’ers tegen. Een groot deel van hen moest vluchten voor zijn, haar of hun geaardheid. Anderen emigreerden naar Nederland om te werken, kregen geen verblijfsvergunning, maar bleven wel. Zoals de Filipijnse Bianca. Zij is een transgender vrouw en woont sinds twee jaar in Nederland. Op de Filipijnen is het normaal dat transgenders zelf hun transformatie tot man of vrouw regelen. Bianca: “Ik ben op een gegeven moment vrouwelijke hormonen gaan slikken. Dat was negen jaar geleden en dat doe ik nu nog steeds.” Ze laat op haar smartphone foto’s zien van haar transformatie. Bianca werd, en wordt nu nog steeds, niet behandeld door een arts. Iets wat in Nederland ongebruikelijk is.
Politiecel
Bianca vertelt verder: “Tijdens mijn transformatie verhuisde ik naar Dubai. Daar werkte ik als make-up artist. Ik zat middenin mijn transitie toen ik een mooie opdracht kreeg. Op weg naar de fotoshoot werd ik op het station staande gehouden door twee politiemannen. Ik had ze al bevreemd zien kijken naar me. Was ik een jongen of een vrouw? Ik droeg geen make-up en had mijn groeiende boezem zoveel mogelijk verborgen, maar toch viel ik blijkbaar op. Ze vroegen me om mijn identiteitsbewijs. Daarin stond dat mijn geslacht man is en een oude foto van mij waarop ik er nog als een jongen uitzag. De agenten bekeken me van top tot teen. ‘Je lijkt helemaal niet op die foto’, zeiden ze. Ik voelde me steeds ongemakkelijker worden. Helemaal toen ze me vroegen mijn tas te openen. Die zat helemaal vol met make up!” Bianca werd gearresteerd en in een cel gestopt. “Het was vreselijk. Ik was zo bang.” Gelukkig werd ze na drie dagen vrijgelaten. Ze verliet Dubai en ging terug naar de Filipijnen. Via Malta waar ze een paar jaar werkte, kwam ze uiteindelijk terecht in Nederland. Toen haar Europese visum verliep, bleef Bianca. Ze werd verliefd en woont nu samen met een Nederlandse jongen.
Zelfmedicatie
In Nederland kun je echter niet zonder doktersrecept vrouwelijke hormonen kopen. Een groot probleem voor Bianca: “Ik had al een jaar geen hormonen geslikt en ik maakte me vreselijk zorgen. Als ik die niet neem verander ik namelijk weer terug in een man.” Via de belangenorganisatie Filipino lgbt Europe in Amsterdam kwam Bianca terecht bij het doktersspreekuur van de Zorgbus. Bianca: “Dokter Erik heeft me zo goed geholpen. Dankzij hem kreeg ik weer hormonen.” Even voor de duidelijkheid; dokter Erik is een van onze medische vrijwilligers. Hij is huisarts en doet spreekuren in de Zorgbus. “In de lhbtiq+ community is deze dokter een begrip. Iedereen kent hem”, vertelt Martha Teijema, medewerker van het team Zorgrecht. “De artsen van de Zorgbus schrijven in principe niet zelf recepten voor medicatie uit. Mensen zoals Bianca sturen wij door naar het centrum voor seksuele gezondheid van de GGD. Die helpt hen verder.”
Stigma
De artsen van Dokters van de Wereld zien veel ongedocumenteerde lhbtiq+’ers, op de spreekuren van de Zorgbus. “Dat is omdat seksuele geaardheid een veelvoorkomende reden is om je land te ontvluchten”, legt Martha uit. “In samenwerking met Filipino lgbt Europe bieden wij in de Zorgbus een speciaal spreekuur aan voor deze groep. Daar komen veel transgender mensen op af met vragen over hun medicatie. Er heerst bij hen best een angst voor stigma. Het feit dat er een spreekuur voor hen is, zorgt ervoor dat ze zich veilig genoeg voelen om over hun problemen te praten. Ook over hiv en hiv-testen bijvoorbeeld. Daar rust nog best een taboe op.” Op de psychosociale spreekuren komen ook veel ongedocumenteerde lhbtiq+’ers. Martha: “We richten ons hier niet specifiek op deze groep, maar onze psychologen zien veel vluchtelingen, mannen en vrouwen, met hele heftige verhalen. Mensen gevlucht zijn uit hun thuisland omdat ze homoseksueel zijn of transgender. We hebben bijvoorbeeld best veel vrouwen uit Oeganda. In dat land wordt je letterlijk opgesloten als je seks heb als vrouw met een vrouw.”
COcktailparties
Dokters van de Wereld werkt sinds kort ook samen met de GGD in Groningen. Het COC organiseert in die stad Cocktail parties. De bezoekers kunnen zich tijdens deze feestjes ook laten testen op hiv. Cocktail is een maatjesproject van het COC. Het brengt lesbische, homoseksuele, biseksuele en transgender asielzoekers in contact met Nederlandse lhbtiq+’ers. Martha: “Wij trainen de dokters die de testen op deze parties afnemen. Dat zijn allemaal vrij jonge artsen en om die een beetje goed voor te bereiden hebben we een training opgezet die hen informeert over cultuursensitieve zaken, maar die ook inzichtelijk maakt wat je eigen aannames zijn, hoe je mensen benadert, dat soort dingen.”
Kennis en vertrouwen
De meerwaarde van Dokters van de Wereld is ons grote netwerk en de vertrouwensfunctie die we hebben binnen de verschillende gemeenschappen. Martha: “De rol die wij als Dokters van de Wereld hebben is die van kennis en vertrouwen. Mensen op de juiste plek krijgen en ze - wat Bianca ook vertelt - het gevoel geven dat ze geholpen en gezien worden. Er zijn vluchtelingen die zo bang zijn dat ze pas hier in Nederland ervoor uit durven te komen dat ze op mannen of vrouwen vallen of transgender zijn. Door dit soort zaken normaal te vinden, verminder je het stigma en win je het vertrouwen van mensen.”
Vrij om te zijn wie je bent
Laten we afsluiten met het antwoord dat Frederique gaf aan haar belagers toen ze naar haar geslacht vroegen: “Dat maakt toch niet uit. Ik ben wie ik ben en jij mag zijn wie je wil zijn!” Zo is dat!
