“Deze mensen bevinden zich jarenlang in een vacuüm van uitzichtloosheid”

Lotte Hardeman (29) is psycholoog en promovenda aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Daarnaast werkt ze als psychosociaal vrijwilliger bij Dokters van de Wereld. In deze column vertelt ze over haar vrijwilligerswerk waarin ze vooral uitgeprocedeerde mensen bijstaat. 'Ook deze mensen koesterden ooit hun talenten en dromen.'

Geen enkele controle hebben. Over waar je vanavond slaapt; in de buitenlucht of met een dak boven je hoofd? Over je toekomst: blijf ik in dit land of word ik uitgezet? Maar bovenal: geen enkele zingeving hebben, wat zó belangrijk is om mentaal overeind te blijven staan. Dat vacuüm van uitzichtloosheid waar mensen zich jarenlang in begeven: dat vind ik van weinig empathie getuigen. Net als wij koesterden deze mensen ook ooit hun talenten en dromen. De medemenselijkheid is wat dat betreft ver te zoeken in de Nederlandse asielketen.

Als vrijwillig psycholoog zie ik vooral uitgeprocedeerde asielzoekers tijdens mijn spreekuren bij Dokters van de Wereld. Mensen die jarenlang in een figuurlijke wachtkamer zaten, en na hun asielprocedure nog langer in een limbo terechtkomen. Waarin herhaalde asielpogingen of hoger beroepen nog een klein beetje hoop bieden, maar waarin ze niets wat ook maar enigszins op een bestaan lijkt op mogen bouwen. Natuurlijk zijn er grenzen, maar als we mensen de mogelijkheid bieden om verder te procederen, dan hebben ze óók het recht dat er naar ze omgekeken wordt.

Bij Dokters van de Wereld zijn we geen behandelaar, maar gewoon een naaste die de weg kent binnen de ggz, met hen meedenkt en een stukje medemenselijkheid biedt. Niet alles valt en staat met een behandeling. Gezien en gehoord worden. Weten dat er een plek is waar je naartoe kunt gaan. Waar je in contact kan komen met lotgenoten: het zijn relatief simpele ingrepen die een wereld van verschil maken.

We realiseren ons daarnaast te weinig hoe cultureel bepaald het uiten van gevoelens is. De meeste mensen die ik zie komen uit landen waar nooit gesproken wordt over psychische klachten. Daardoor weten mensen ook niet zo goed wat ze kunnen doen nu ze zich zo somber voelen. Ik zie hoe mijn patiënten, naast alle stress en onzekerheid, worstelen met gevoelens van eenzaamheid. Na al die jaren in Nederland kennen ze nog nauwelijks mensen en is hun vertrouwen vaak geschaad.

Mijn vrijwilligerswerk biedt me een ander perspectief op mijn leven. Want wat heb ik het getroffen doordat mijn wieg toevallig in Nederland stond. Juist daarom voel ik de sociale verantwoordelijkheid en plicht om mijn steentje bij te dragen aan mensen die een slechtere start kenden. Daarnaast geeft deze baan mij ook hoop. Het is onvoorstelbaar wat een mens allemaal kan meemaken in één leven en toch zo weerbaar kan blijven. Dat is een les die me altijd zal bijblijven.