Hiv-training in Oekraïne: 'Toegang tot zorg is voor deze groep heel lastig'

Sinds de oorlog in Oekraïne is de zorg voor hiv-patiënten sterk ontregeld. Dokters van de Wereld biedt medische hulp én deelt kennis met lokale zorgverleners. Projectmedewerker Willeke is deze week in Kiev, waar we samen met partner AFEW Ukraine een trainingsweek verzorgen. ‘De verhalen van ervaringsdeskundigen maken echt indruk.'

Noodprogramma

In Oekraïne is al jaren sprake van een hiv-epidemie. Zo'n 250.000 mensen in het land zijn hiv-positief. De oorlog zorgt voor allerlei tekorten in de zorg en de hiv-preventieprogramma’s, wat tot levensgevaarlijke situaties kan leiden. In 2022 heeft Dokters van de Wereld Nederland daarom een speciaal noodprogramma opgericht voor hiv-patiënten. 

'In Oekraïne is nog veel stigma en discriminatie rondom dit onderwerp. We merken dat de toegang tot zorg voor deze groep daardoor heel lastig is’, vertelt Willeke vanuit haar hotel in Kiev, waar de trainingsweek plaatsvindt. ‘Daarnaast weten we dat de kwetsbaarheid van mensen die hiv-positief zijn of die risico lopen op een hiv-infectie in conflictsituaties enorm toeneemt.'

Ondertussen werken Duitse en Spaanse collega’s van Dokters van de Wereld al sinds 2015 in Oekraïne, nu juist ook in regio’s waar mensen vaak compleet van medische zorg verstoken zijn. Ze zorgen met mobiele teams voor medische hulp, medicatie en begeleiding naar specialistische zorg wanneer dat nodig is. Ze hoorden over het speciale programma dat we vanuit Nederland met AFEW Ukraine hebben, en klopten bij ons aan. Willeke: 'Zij gaven aan dat ze het vaak nog lastig vinden om hiv-problematiek te herkennen en wilden graag van onze expertise leren. Op basis daarvan hebben we deze training opgezet.'

Structurele aanpak

Omdat er zo'n stigma heerst, vertellen mensen lang niet altijd uit zichzelf dat ze hiv-patiënt zijn, terwijl ze vaak wel zorg nodig hebben. De training geeft de zorgverleners een beter beeld van de problematiek. 'Zo kunnen zij mensen uit de doelgroep sneller herkennen en daardoor beter helpen. Zij kunnen ze dan bijvoorbeeld doorverwijzen naar specialistische zorgcentra en specifieke supportgroepen.'

Naast de collega’s van Dokters van de Wereld doen ook veel Oekraïense hulpverleners en zorgmedewerkers aan de training mee. 'Zo hopen we de kennis nog verder te verspreiden. Ook met het idee dat er verder gewerkt kan worden aan een structurele aanpak, ook als Dokters van de Wereld hier ooit niet meer actief is.'

Persoonlijke verhalen

Naast trainer Anke uit Nederland, expert op het gebied van hiv en seksuele reproductieve gezondheid, wordt de training gegeven en begeleid door mensen die zelf tot de doelgroep behoren. Als ervaringsdeskundigen vertegenwoordigen zij ook andere mensen en groepen die kwetsbaar zijn voor of leven met hiv.

'Toen we dit op de eerste trainingsdag aan de groep vertelden, zagen we dat dit de deelnemers wel verraste', vertelt Willeke. 'Mensen met hiv, of die hier kwetsbaar voor zijn, zijn vaak sekswerker, (voormalig) drugsgebruiker of mensen uit de LHBTI-community. Dit zijn groepen die in Oekraïne nog vaak gestigmatiseerd worden en daardoor ook amper een gezicht hebben.’ De verhalen van de ervaringsdeskundigen maakten dan ook veel los en kwamen zichtbaar binnen bij de groep. ‘We hoorden van veel mensen terug dat dit echt indruk maakte.'

Ook werden video’s getoond van echte casussen, die in de groep werden besproken. Daarnaast konden de deelnemers vragen stellen aan de ervaringsdeskundigen. 'Ook dit was erg waardevol. Op veel vragen weten alleen ervaringsdeskundigen immers echt het antwoord. We hopen dat de opgedane kennis zorgverleners helpt om noden van mensen met hiv beter te herkennen. Dat is heel hard nodig.’