De menselijke waardigheid is onschendbaar. Zij moet worden geëerbiedigd en beschermd. (artikel 1 van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie)
Vrijdag 14 oktober organiseerde het ASKV / Steunpunt Vluchtelingen en de Protestantse Diaconie Amsterdam een landelijk symposium over de bed-bad-broodopvang en begeleiding. Het doel was uitwisseling van ervaringen en inzichten tussen gemeentes, hulpverleners en andere professionals.
Respect voor menselijke waardigheid
Mooi dat het symposium begon vanuit een mensenrechtenperspectief. Internationale mensenrechtenverdragen kennen veel waarde toe aan de bescherming van de menselijke waardigheid. De VN rapporteurs voor armoede en migranten schreven begin 2016 aan de Nederlandse overheid dat respect voor de menselijke waardigheid tot de verplichting leidt om iedereen in Nederland ten minste een minimaal niveau van opvang en zorg te bieden. Enkele gemeenten gaven deze middag gelukkig ook expliciet aan dat het uitgangspunt is dat niemand op straat hoeft te slapen.
Zorg en gezondheid
Dokters van de Wereld leidde tijdens het symposium de workshop Gezondheid en zorg. De focus lag hierbij op chronisch en langdurig zieke ongedocumenteerde migranten. Iedereen was van mening dat zieke mensen niet op straat horen. We hoorden good practices, zoals 24-uurs opvang van zieke mensen zolang dit nodig blijkt. Helaas ook bad practices, zoals een gemeente die helemaal niets voor opvang en zorg van ongedocumenteerden geregeld had, of het stellen van een tijdslimiet aan 24-uurs opvang voor ernstig zieken. Een individuele benadering vond iedereen belangrijk. Geen keiharde criteria om te bepalen of iemand al dan niet recht heeft op opvang en geen tijdslimiet, maar maatwerk om in te kunnen spelen op de behoeften van de persoon in kwestie. En intensieve begeleiding, zodat aan een oplossing van onrechtmatig verblijf gewerkt kan worden. Een rode draad overigens door het hele symposium. De deelnemers van de workshop zagen een grote rol weggelegd voor politieke lobby op landelijk en Europees niveau, om meer mogelijkheden te scheppen voor verblijfsrecht voor mensen met ernstige gezondheidsproblematiek. Hierbij moet niet de theoretische beschikbaarheid van zorg in het land van herkomst bepalend zijn, maar de feitelijke toegankelijkheid. Iemand met nierfalen die meerdere malen per week een nierdialyse moet ondergaan, heeft er geen boodschap aan dat in het land van herkomst dialyse mogelijk is in een privékliniek in de hoofdstad, terwijl deze voor hem onbetaalbaar is. Dan gaat hij hoe dan ook binnen korte tijd dood. De premisse van de overheid dat iedereen aan wie geen verblijfsrecht is toegekend veilig terug kan, blijkt fictie en leidt tot schrijnende situaties voor mensen die te ziek zijn om naar hun land van herkomst te gaan, maar ook niet in Nederland mogen blijven.
Teruggeven van zelfredzaamheid
De ideeën en aanbevelingen vanuit alle workshops getuigden van grote kunde, bevlogenheid en creativiteit van de symposiumdeelnemers. Activering en het teruggeven van zelfredzaamheid aan de mensen om wie het gaat kwamen hierbij steeds terug. Over menselijke waardigheid gesproken… Tijdens het luisteren naar alle ideeën overviel mij een gevoel van enorme gespletenheid. Ik realiseerde mij ineens hoe mooi en bijzonder het is om in een vrij land te leven. Een land waarin in het bijzijn van overheidsmensen over ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ en het opzoeken van de randen van de wet wat arbeid en vrijwilligerswerk door ongedocumenteerden betreft, gesproken kan worden. Waarin niemand bang hoeft te zijn dat in een opvang voor ongedocumenteerden ineens de politie een razzia komt houden. Maar tegelijkertijd voel ik de onrechtvaardigheid dat de plaats waar je geboren bent de mate van vrijheid en kansen bepaalt. Ik zie al die mensen aan mij voorbij trekken die ik op onze spreekuren gezien heb of over wie ik de meest schrijnende verhalen heb gehoord. Over onzorgvuldige asielprocedures, mensen van wie verwacht wordt dat ze teruggaan naar het land waar ze gemarteld zijn, mensen die maandenlang opgesloten worden in een detentiecentrum omdat ze geen verblijfsrecht hebben. Mensen die ziek zijn en weten dat ze in het land waarnaar ze eigenlijk terug moeten niet de juiste zorg kunnen krijgen, mensen die zolang in Nederland zijn dat ze niets en niemand meer hebben in hun vroegere thuisland. En mensen die door al het wachten, de angsten en onzekerheid murw geslagen zijn en niets meer ondernemen. Ik hoop uit de grond van mijn hart dat deze middag weer een steentje heeft bijgedragen aan een duurzame oplossing voor deze mensen. Klik hier voor een verslag van het symposium.
Gerrianne Smits is verpleegkundige en antropoloog en werkt als programmamedewerker Zorgrecht bij Dokters van de Wereld. Klik hier voor een verslag van het symposium.
